به گزارش ادارهکل روابط عمومی و امور بینالملل نهاد کتابخانههای عمومی کشور، بهمن ناموری مطلق؛ عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، گفت: یکی از مشکلات جامعه ما این است که کتابخوان بودن امتیاز محسوب نمیشود. ما در طول تاریخ یک کشور فرهنگی و به کتاب و کتابنویسی مشهور بودهایم. در گذشته خیلی از جنگهای ایران برای سرقت کتابخانههای ما صورت گرفته است. یک از علل حمله اسکندر به ایران این بود که کتابخانههای ایران را به یونان بفرستد و آن را فربهتر کند. در دوره روم هم خیلی از کسانی که وارد جنگ شدند، بهخاطر کتابخانهها بوده است. مثلا فلوطین که فیلسوف جوانی بود، وارد ارتش روم شد تا بتواند به کتابخانههای ایران راه پیدا کند و در صورت پیروزی بتواند کتابها را به روم ببرد. که البته ارتش روم در آن جنگ شکست خورد و فلوطین زخمی شد.
ما در طول تاریخ کشوری مأنوس با کتاب بودهایم
وی ادامه داد: ما در طول تاریخ به کتابخانههای خود افتخار میکردیم مثل کتابخانه جندی شاپور. حتی کتابخانههای بغداد به وسیله ایرانیانی همچون خواجه نصرالدین و دیگران ساخته شد و با کتابهای ایرانی پر شده بودند که بعد از آن، ترجمه از فارسی به عربی انجام شد. اسکندر پس از حمله به ایران کتابها را با گاری به یونان فرستاد. بنابراین ما کشوری مأنوس با کتاب بودهایم که متاسفانه در ۲۰۰ سال اخیر از کتاب فاصله گرفتیم که با گذشت زمان این فاصله بیشتر و بیشتر شد. یکی از علل این است که در جامعه ما کسی که کتاب میخواند و کتاب مینویسد و با ادبیات و فلسفه سروکار دارد، این امر تاثیری در زندگی روزمرهاش نداشته و جایگاه اجتماعی و اقتصادی برتری ندارد.
رئیس پیشین فرهنگستان هنر، جایزه «همخوان» را ایدهای خوب دانست و اظهار کرد: یکی از مشکلات جامعه معاصر ما این است که وقتی جوانها میبینند که شایستهسالاری و کتابخوانی در رشد آنها تاثیری ندارد، نسبت به کتابخوانی اشتیاق خود را از دست میدهند. در این شرایط، هرگونه ارتباط با کتاب و تشویق نوجوانان و جوانان به خواندن، کاری پسندیده و فرهنگی است. در واقع احیای فرهنگی ریشهدار در کشور ما است که به علت نابسامانیهای اجتماعی، اقتصادی و گاهی فرهنگی تا حد زیادی آن را از دست دادهایم. بنابراین برگزاری چنین رویدادهایی، کار خوبی است که باید خوب اجرا شود و طوری نباشد که به کاری شعاری تبدیل شود؛ بهطوریکه بگویند چون مطالعه ایرانیان کم شده، پس باید چند برنامه و جایزه برگزار کنیم. ما باید کاری کنیم که نوجوانان و جوانان بدانند اگر کتاب بخوانند، آینده، جایگاه اجتماعی، وضعیت اقتصادی و رفاه بهتر خواهند داشت. این مسائل باید در جامعه ترغیب و تشویق شود. این جایزهها خوب است، ولی زمانی که بهصورت نهادینه در کل جامعه اتفاق نیفتد، تاثیر خود را نمیگذارد.
فعالیتهای مرتبط با کتابخوانی باید در سطح وسیعی فرهنگسازی کند
نامور مطلق با اشاره به مشکلات حول کتابخوانی گفت: دو مشکل اصلی در مورد فعالیتهای کتابخوانی این است که یا بهصورت فردی و جزئی است یا کوتاهمدت. وقتی میخواهیم فعالیتی حول موضوعی مثل کتابخوانی انجام دهیم، میبایست بهصورت گفتمانی انجام شود و در سطح وسیعی فرهنگسازی کند و ارگانهای مختلفی را درگیر کند. و دوم اینکه، استمرار پیدا کند. متاسفانه با تعویض مدیران، برنامهای تعطیل میشود یا برنامه دیگری آغاز میشود و برنامهها شخصی یا مدیر محور اجرا میشوند. این است که نظام و سیستم فرهنگی ما مشوق کتابخوانی نیست، بهویژه حالا که در دنیا هم کمتر کتاب کمتر خوانده میشود. این مسئلهای است که باید بررسی شود. در حال حاضر اطلاعات و دادهها بهصورت مجازی خوانده میشود که خیلی شایسته نیست.
این اسطورهشناس افزود: امروزه در کشورهای غربی شاهد بازگشت به کاغذ و قلم هستیم، زیرا پس از تحقیق، خصوصا در منطقه اسکاندیناوی متوجه شدهاند، نسلی که فقط در فضای مجازی کار کرده و کتاب میخوانده و با قلم و کاغذ مأنوس نیست، خیلی کمهوشتر از نسل قبلی خود است و فعالیت ذهنیاش کمتر است و نمیتواند تمرکز کند. متوجه شدهاند، دوباره باید به قلم و کاغذ برگردند. در این کشورها در مدارس، از قلم و کاغذ برای انجام امور استفاده میشود. بهنظر من دست گرفتن کتاب، باعث تمرکز و دریافت بهتر از مطالب میشود. بهنظرم این خودآگاهی که برای بازگشت به کتاب کاغذی اتفاق افتاده، باید مغتنم شمرده شود و ما باید از کتاب تجلیل کنیم و آن را پاس بداریم.
مسابقات و جوایز کتابخوانی باید به شکل واقعی و مستمر برگزار شوند
وی تأکید کرد: متاسفانه قیمت کتاب خیلی گران شده و دانشجویان قادر نیستند کتابهای دانشگاهی را تهیه کنند، بهطوریکه بعضی از دانشجویان گروههایی تشکیل دادهاند که کتابها را بهصورت مشترک میخرند و گروهی از آن استفاده میکنند. گاهی یک کتاب ۳۰۰ تا ۴۰۰ صفحهای نزدیک یک میلیون تومان قیمت دارد و اگر صفحات رنگی داشته باشد، این قیمت بیشتر هم خواهد بود. متاسفانه قشر کتابخوان ما درآمد خوبی ندارند؛ معلم و استاد دانشگاه ما جز اقشار کمدرآمد هستند که نمیتوانند کتابها را تهیه کنند، چه برسد به دانشجو و خانوادههای معمولی. بهنظرم باید دست از کارهای شعاری و تشریفاتی دست برداریم و با پژوهشهای اساسی مسائل را برطرف کنیم. باید کارهای جدی صورت بگیرد و کتابخوانی ارزش شود و لذا برگزاری جایزهای مثل «همخوان» ارزشمند است. باید کتاب ارزان شود و مسابقات و جوایز به شکل واقعی و مستمر برگزار شوند. کتاب در دسترس باشد و کتابخوان هر کجا که میرود، مورد احترام و ارزش قرار بگیرد.
نامور مطلق در بخش دیگری از سخنانش گفت: اینکه به معلولها میپردازیم، بدون آنکه به علتها پرداخته باشیم. یکی از مشکلات امروز ماست. نهاد کتابخانهها باید در تعامل با دولت و دیگر نهادهای ذیربط، مشکلات بنیادین را حل کنند وگرنه روی شاخهها نشستن، مشکل را حل نمیکند. بهنظرم باید بررسی کنند که چطور میتوان از نویسنده، اهالی قلم و مشتاقان کتابخوانی حمایت کرد. کاری کنند کتاب ارزانتر به مخاطب برسد یا حداقل کتابهای بیشتری از ناشران خریداری شود تا مردم بتوانند از کتابخانهها استفاده کنند و به منابع مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. باید برای کتاب و فرهنگ این مملکت بیشتر دل سوزاند. ما در فرهنگمان اعتقاد داریم، اگر نیت خدمت به مردم باشد، مشکلات حل میشوند.
کتابخانههای سیار، طرحی خوب در راستای افزایش عدالت فرهنگی است
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه کتابخانههای سیار، طرحی خوب در راستای افزایش عدالت فرهنگی است، افزود: تبلیغات در این زمینه کم است، چراکه اگر کسانی که دغدغه کتاب دارند، مثلا اساتید دانشگاه، بدانند چنین طرحی وجود دارد و بهخوبی اجرا میشود، حاضرند کتابهای خود را هدیه دهند. ما در فضای مجازی با اخبار و اطلاعات بد بمباران میشویم، اما کارهای خوب را تبلیغ نمیکنیم. بهنظرم اینکار ارزشش را دارد که با بهرهگیری حداکثری از تبلیغات، مثلا به من استاد دانشگاه بگویند که میخواهیم در روستا در فلان منطقه، کتابخانه راهاندازی کنیم؛ چه ثابت چه سیار. آنوقت امکان دارد من به همراه دو یا سه نفر دیگر، برای تأمین منابع و ساخت و تجهیز کتابخانه روستایی اقدام کنیم که مبلغی هم نمیشود.
وی تصریح کرد: برای راهاندازی یک کتابخانه سیار، میتوانیم از خود مردم هم کمک بگیریم. ناشران، اساتید دانشگاه، اهالی فرهنگ میتوانند کمک کنند تا کتابخانههای سیار تقویت شوند، به شرط اینکه بدانند بچههایی هستند که کتابها را میخوانند چقدر و این کتابخوانی در آنها تأثیر دارد. پیشنهاد دیگر اینکه، بعضی مواقع نویسندگان، اهالی فرهنگ یا اساتید دانشگاه را همراه کتابدارها به روستاها ببرند. من خودم حاضرم مثلا اگر موقعیتی باشد، در بعضی از مناطق محروم با کاروان کتابخانه سیار همراه کتابها بروم و کتاب خودم یا کتاب دیگری را برای مردم آن منطقه بخوانم. من آمادهام برای نوجوانان این مملکت کتاب بخوانم و احتمالا اگر بچهها بدانند که یک استاد دانشگاه یا مؤلف، در آن روستا برایشان کتاب میخواند، شاید تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد.
فعالیتهای کتابی را به مناطق روستایی و عشایری ببریم
رئیس سابق فرهنگستان هنر با اشاره به تأثیر دوجانبه هنر و کتاب، گفت: مثلا مجموعه کتابهای هری پاتر از زمانیکه به فیلم تبدیل شد، خیلی اشتهار پیدا کرد. هنر میتواند در استقبال از کتاب و گرایش به کتابخوانی و حضور در کتابخانه، نقش خیلی مهمی ایفا کند. چرا همیشه مراسم رونمایی از کتاب را در فضاهای خاصی مثل کتابفروشی و فرهنگسرا انجام میدهیم؟ چرا در یک روستا این کار نکنیم؟ چرا رونمایی از کتاب را به جایی محروم در یک کتابخانه روستایی یا در کنار یک کتابخانه سیار در مناطق عشایری نبریم؟ این کار باعث شناخته شدن آن منطقه و احساس نزدیکی افراد جامعه با فرهنگ کتابخوانی میشود.
همه ما به کتاب بدهکاریم
نامور مطلق در پایان بیان کرد: هنر در همه اشکال تجسمی، موسیقی، نمایشی و یا سینمایی میتواند در زمینه کتاب و کتابخوانی و ترویج حضور بیشتر مردم در کتابخانهها کمککننده باشد؛ هنرمندان به کتابخوانی بدهکارند. آنها با کتابخوانی و مطالعه توانستهاند موفق شوند؛ یک نفر نمایشنامهنویس شده و یک نفر نقاش. رسیدن به این جایگاه، بدون کتاب امکانپذیر نیست. همه ما به کتاب بدهکاریم و باید این بدهکاری را ادا کنیم و هنرمندان میتوانند بدهکاریشان را با کارهای هنری به نفع کتاب و کتابخوانی ادا کنند.
ارسال نظر