به گزارش ادارهکل روابط عمومی و امور بینالملل نهاد کتابخانههای عمومی کشور، نشست علمی «کتابخانههای عمومی و شُمول اجتماعی»، یکشنبه ۲۳ آذر ۱۴۰۴، همزمان با هفته پژوهش، با سخنرانی رضا صفری شالی و علی عظیمی وقار؛ اعضای هیأت علمی دانشگاه خوارزمی، در سالن جلسات ستاد مرکزی نهاد، برگزار شد.
رضا صفری شالی؛ عضو هیئتعلمی گروه جامعهشناسی دانشگاه خوارزمی، در این جلسه گفت: اگر کشوری میخواهد شهروند داشته باشد، باید احساس شاملبودن به مردمش بدهد تا آنها حس کنند که به حساب میآید. هر شهروند از حقوقی برخوردار است و در ازای آنهم وظیفهای دارد. همه دستگاهها باید فرصتهایی را در اخطار شهروندان قرار دهند. شهروندی در مقابل با اصل طرد اجتماعی است. عدالت اجتماعی شامل سه اصل است که اصل اول آن میگوید، شهروندان هر کشور باید دسترسی برابر به منابع و فرصتها داشته باشند و این کاملا با کتابخانههای عمومی مرتبط است. مثلا مردم استانهایی مثل سیستان و بلوچستان باید به سرانه مختلف خروجیهای نهاد دسترسی داشته باشند. اصل دوم، اصل نابرابری است یعنی نهاد میبیند که مبتنی بر علاقهمندیهای برخی مناطق، برنامههایی را بهصورت خاصتر برای آنها اجرا کند. اصل سوم هم، تبعیض مثبت است و در آن، نهاد باید به سه گروه معلول یعنی معلولان جسمی، روانی و اجتماعی خدمت کند. معلولان اجتماعی که تعدادشان بیشتر است، شامل زندانیان، خانوادههای بدسرپرست و بیسرپرست، حاشیهنشینها و خانوادههای آسیبپذیر هستند و نهاد میتواند در قالب بحث عدالت و شمولیت اجتماعی به آنها بیشتر توجه کند.
این جامعهشناس با بیان اینکه نهاد برای اداره خود، به دو سرمایه اقتصادی و انسانی نیاز دارد، ادامه داد: سرمایه اقتصادی برای این است که بتواند با آن، کتابها را تهیه و ارسال کند و جنبه عینی دارد، اما نهاد به سرمایه انسانی که دانش و تخصص است، بهشدت نیاز دارد و با توجه به اینکه ذینفعان نهاد مردم هستند، باید از آن استفاده کند و آن را توسعه دهد و روزآمد کند. در نهاد که یک سازمان مدرن حساب میشود، سرمایه اجتماعی نامشهود است، چون نمیتوانیم وجود آن را در جامعه ادراک و احساس کنیم، ولی میتوانیم ببینیم و به وسیله آن، مردم میتوانند رفتار کنند. مشارکتدادن مردم در طرحها و برنامهها، از مهمترین بخشهای این سرمایه است، چراکه ذینفعان نهاد میخواهند پیشنهادهای آنها گرفته شود و مناسب با آن برنامهریزی شده و خدمات ارائه شود.
وی با طرح این مسئله که مشارکت اجتماعی میتواند خلق سرمایه اجتماعی کند، اظهار کرد: هرچقدر میزان رضایت مردم بالا برود، حاکمیت و نهاد میتوانند سرمایه اجتماعی را برای خود بدانند. نهاد جزو سه سازمان دقیق در کشور است که مجریانش در پردازش و خدماتسازی دقت دارند تا اعتماد را در مردم بهوجود بیاورند. باید در قبال خدمات، آگاهی هم داده شود. در نظام برنامهریزی دوسویه که نظرات گرفته و اعمال میشود، متناسب با نظرات مخاطبان آگاهی ایجاد میشود و اعتماد بهوجود میآید.
صفری در حوزه حکمرانی مسئولیت و پاسخویی را دو اصل قلمداد کرد و ادامه داد: دنیای امروز، دنیای رقابت در حوزه تولید و نشر محتوا است، چراکه تولید محتوا، افکارسازی میکند. ارائه خدمات ما به گروههای هدف در استانها توسط تولید محتوا صورت خواهد گرفت. بحث احساس و تعلق، پارامتر مهمی در بحث شمولیت اجتماعی است. مخاطب ما نباید احساس غیریت داشته باشد و احساس کند که شهروند درجه یک نیست، ولی متاسفانه در بسیاری از نقاط کشور، چنین احساسی وجود دارد؛ اما نهاد، در مناطق محروم مرزی و با اقلیت مذهبی بهصورت برابر رفتار کرده که این غیریت را کاهش میدهد. اگر در مناطق مختلف این حس بهوجود بیاید، پیامدهای سیاسی و امنیتی دارد. یکی دیگر از رسالتهای نهاد این است که در بحث شمولیت اجتماعی، سرانه را نسبت به امکانات و پراکندگی جمعیت، میسنجد تا شمولیت اجتماعی را تنظیم کند و عدالت برقرار شود، اما آگاهی و اطلاعرسانی هم باید در کنارش وجود داشته باشد.
وی در جمعبندی سخنان خود گفت: نهاد در تجربه دوره کرونا که از شبکههای اجتماعی بهعنوان پله خدماترسانی استفاده میکرد، بهخوبی توانست شمولیتهای اجتماعی را در برابر خدمات از این طریق ارائه دهد. همکاری با سایر ارگانهایی که یک رسالت فرهنگی و اجتماعی برای خودشان قائل هستند، باید توسط نهاد اتفاق بیفتد تا با استفاده از امکانات آنها، موجبات حذف موازیکاری و تقویت جلب اعتماد اجتماعی فراهم شود.
تغییر در معماری کتابخانه؛ اولین قدم در راستای تغییر کتابخانه برای رسیدن به شمول اجتماعی
در ادامه، علی عظیمی وقار؛ عضو هیئت علمی گروه علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه خوارزمی، با اشاره به اینکه در قبال مسئولیت مشخص، باید نسبت به ضعف و کاستی آن پاسخگو باشیم، بیان کرد: چهار جهت مسئولیت در قبال کتابخانهها داریم: مسئولیت در قبال جامعه، دولت، خودمان و محتوایی که در اختیار جامعه خود قرار میدهیم که شاکله ورود ما به مسئله شمولیت اجتماعی را فراهم میکند. در حوزه کتابخانه و کتابخوانی، بهعنوان یک سازمان هزار ساله باید در کشور خودمان به تغییرات اساسی توجه کنیم که مهمترین آن، تغییر در بیطرفی خدمات کتابخانهای نسبت به افراد سالم و معلول و غیره است. نگاه سیاسی نباید در نوع خدمات ما تاثیر بگذارد. باید دنبال این باشیم که نهاد را بدون هزینه اداره کنیم و بهجای استخدام کارمند، میتوان از راهبردها و کمکهای بیرونی استفاده کرد. کتابخانه اشیاء را میتوانیم در ایران برای اولینبار تاسیس کنیم و بهجای کتاب، ملزومات مخاطبان خود را امانت دهیم. کتابخانههای آبی، سبز، مهارتی و کتابخانه زنده را باید در ایران امروز توسعه دهیم.
وی افزود: برای همه افراد جامعه کتابخانه باید محلی امن باشد تا بتوانند در آن صحبت کنند، راهنمایی بگیرند، استراحت کنند و مذاکره داشته باشند. ارائه خدمات برای رفع تبعیض ارائه میشود. فیزیک کتابخانه باید برای همه اقشار مردم برابری ایجاد کند و اولین قدم در راستای تغییر کتابخانه برای رسیدن به شمول اجتماعی، تغییر در معماری آن است. نهاد میتواند در خرید محتوا و تولید محتوا سرمایهگذاری کند تا هزینههایش به سمت صفرشدن برود. کتابخانه باید برای افراد ضعیف جامعه پناهگاه باشد و میتواند فراتر از تاریخ شفاهی بروند و گنجینهای از تاریخ محلی شود. نهاد اگر بتواند زیرساختی درست کند که هرکس بیاید محتوای خودش را در کتابخانه بسازد، کار بسیار مهمی انجام داده است. فضاهایی را که در آن کارهای درمانی مثل اتاقهای آرامش وجود داشته باشد، باید در کتابخانهها ایجاد شوند. کتابخانه، قلب شهرهای هوشمند است، پس در شهرهای هوشمند، باید کتابخانه وجود داشته باشد.
ارسال نظر