نخستین نشست از سلسله جلسات آسیبشناسی ترجمه و نشر، به همت ادارهکل کتابخانههای عمومی استان تهران در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی ادارهکل کتابخانههای عمومی استان تهران، نخستین نشست از سلسله جلسات «آسیبشناسی ترجمه و نشر» به همت ادارهکل کتابخانههای عمومی استان تهران و با همکاری مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علومانسانی در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک شهر برگزار شد.
در این نشست که با حضور رسول اسماعیلزاده دوزال، حقوقدان و رئیس اسبق مرکز ساماندهی ترجمه و نشر؛ مهدی فیاضی، کارشناس فرهنگی و مدیرعامل موسسه فرهنگی و هنری و انتشارات بینالمللی الهدی؛ حسین دیوسالار، معاون فرهنگی و علمی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی؛ عبدالرضا عالیزاده، رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر؛ روحالله منوچهری، معاون برنامهریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد؛ سجاد محمدیان، مدیرکل دفتر پژوهش و آموزش؛ علیرضا زندوکیلی، مدیرکل کتابخانههای عمومی استان تهران و جمعی از کتابداران برگزار شد، به بررسی چالشها و راهبردهای توسعه نهضت ترجمه در سطح بینالملل پرداخته شد.
ترجمه، بنیان دیپلماسی و تمدن
در ابتدای این نشست رسول اسماعیلزاده، رئیس اسبق مرکز ساماندهی ترجمه و نشر، ترجمه را نه پدیدهای زبانی، بلکه «ملزوم زیست انسانی» دانست و گفت: ترجمه خودِ دیپلماسی است، نه ابزار آن؛ زیرا پیام و معنا میان ادیان و ملتها تنها از طریق ترجمه منتقل میشود. نقش تاریخی مترجمان در ایجاد تفاهم و صلح بسیار مهم و اثرگذار بوده است؛ خطای مترجم میتواند بحرانآفرین و دقت او تمدنساز باشد.
وی همچنین بر ضرورت متنشناسی دقیق در ترجمه تأکید کرد و ترجمه متون تحریفشده را نوعی «خودزنی فرهنگی» دانست و افزود: ترجمه در ایران پس از انقلاب، به پنج دوره تاریخی تقسیم میشود و تشکیل مرکز ساماندهی ترجمه و نشر نقطه عطفی در ساماندهی و ارتقای کیفیت ترجمهها بود.
ترجمه معکوس، پیوند اندیشه و اقتصاد
در ادامه نشست مهدی فیاضی، مدیرعامل مؤسسه فرهنگی هنری و انتشارات بینالمللی الهدی، ترجمه را یکی از ارکان قدرت نرم ایران دانست و اظهارداشت: در جنگ ۱۲روزه، ما در میدان رسانه هم پیروز شدیم؛ زیرا توانستیم پیام خود را به زبانهای مختلف منتقل کنیم. «نهضت ترجمه معکوس» باید بر سه پایه اندیشه تمدنی، مدل اقتصادی و ارتباط بینالمللی استوار باشد. ترجمهای ماندگار است که هم ارزش فرهنگی داشته باشد و هم ارزش تجاری خلق کند. پیوند ترجمه با بازار نشر و صنایع فرهنگی بسیار مهم است و بازآفرینی آثار فلسفی و ادبی در قالب رمان، کمیک، بازیهای دیجیتال و کتابهای تعاملی میتواند نوعی «تولید تمدنی» و مسیر جدیدی برای جذب نسل جوان باشد.
وی با اشاره به بازار جهانی نشر ادامه داد: پرفروشترین کتابهای دنیا معمولاً آثار کودک و نوجوان هستند. اگر ما به موقع وارد این حوزه شویم، در واقع مخاطبان آینده خود را تربیت کردهایم. لذا برای گردش چرخه نشر، اول باید مخاطبسازی صورت بگیرد و برای ترجمههای صرفاً نخبگانی عجله نکنیم. توجه به زبانهای منطقهای و شرقی مانند پشتو، کردی، آذری و چینی لازم است. ترجمه نباید فقط به انگلیسی و عربی محدود بماند؛ ما باید با زبانهای متنوع، بازار فرهنگی خود را گسترش دهیم. تحول در فضای نشر دیجیتال، تبلیغات کتاب و برگزاری رویدادهای فرهنگی، لازمه پویایی نهضت ترجمه است و پیشنهاد میکنم برای هر اثر فرهنگی، پیوست بینالمللی تعریف شود تا ایران بتوانند به مرکز ارتباط فرهنگی جهان اسلام تبدیل شود.
آینده ترجمه در عصر هوش مصنوعی
در بخش دیگری از نشست، حسین دیوسالار، معاون همکاریهای علمی و فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با اشاره به ضرورت تمرکز و سرمایهگذاری جدی در عرصه ترجمه و نشر گفت: فعالیتها در حوزه ترجمه و نشر، چه از نظر کمّی و چه از نظر کیفی، محدود بوده و با تمام زحماتی که تا به امروز کشیده شده، حضور بینالمللی ما هنوز اندک است. امروز وارد مرحلهای نوین شدهایم و جهان ترجمه بهطور کلی در حال دگرگونی است. امروز کتاب ۱۰۰۰ صفحهای میتواند در ۲ ساعت با حدود ۲۰ درصد خطا ترجمه شود. اما این تحولات، اگرچه جذاب هستند، اما پرسشهای بنیادینی را پیشروی ما میگذارد: «آیا حس علمی، عاطفی، احساسی و فکری مترجم انسانی در روند ترجمه حذف میشوند؟» اگر چنین شود، آیا این حذف مطلوب است یا زیانبار؟ این پرسشها باید در مرکز ساماندهی ترجمه و نشر بهطور جدی مورد بررسی قرار گیرد تا بتوانیم مسیر آینده را به درستی مدیریت کنیم.
وی تاکید کرد: از نظر عملی، مرکز ساماندهی ترجمه و نشر باید به سمت ایجاد زیرساختهای فناورانه و فرهنگی همزمان حرکت کند. این شامل توسعه پایگاههای داده برای متون اصلی و ترجمهها، آموزش و توانمندسازی مترجمان و ناشران، و ایجاد شبکههای بینالمللی برای تبادل محتوا و نظارت بر کیفیت است. مرکز ترجمه و نشر تنها یک نهاد اجرایی نیست؛ بلکه مأموریت آن تفکر و آیندهنگری در حوزه ترجمه و نشر است.
در این نشست همچنین، رایزنان فرهنگی ایران از شهرها و کشورهای مختلف جهان از جمله آلماتی، بغداد، مالزی، قطر، ترکمنستان، مانیل، ازبکستان، بوسنی، لبنان، آستانه، غنا و... به صورت وبیناری حضور داشتند.
در پایان این نشست، سؤالاتی توسط حضّار مطرح گردید و به طور کلی بر این نکته تأکید شد که ایران در صورت تلفیق سه عنصر اندیشه تمدنی، مدل اقتصادی و پیوست بینالمللی، میتواند به قطب فرهنگی منطقه در حوزه ترجمه تبدیل شود.
ارسال نظر