به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه های عمومی استان تهران؛ چهل و هشتمین نشست نقد کتاب بزرگسال کتابخانه مرکزی پارک شهر به نقد و بررسی «ما ایوب نبودیم» اختصاص داشت که با حضور فاطمه ستوده، نویسنده کتاب؛ حسن موسوی چلک، معاون سلامت اجتماعی بهزیستی کشور و رئیس انجمن مددکاری ایران به عنوان منتقد و جمع کثیری از علاقمندان کتاب و کتابخوانی عصر یکشنبه ۲۲ تیرماه در سالن جلسات کتابخانه برگزار شد.

در ابتدای برنامه میثم رشیدی، مجری- کارشناس نشست در معرفی اثر گفت: کتاب «ما ایوب نبودیم: سیزده مواجهه با مراقبت از دیگری» به کوشش فاطمه ستوده، مجموعه‌ای از جستارهاست که با روایت‌های شخصی، ابعاد پیچیده و انسانی مراقبت از دیگری را به تصویر می‌کشد. این اثر در سال ۱۴۰۳ منتشر شد و به‌سرعت مورد توجه علاقه‌مندان به ادبیات غیرداستانی و روایت‌های زندگی واقعی قرار گرفت.

وی افزود: این کتاب متشکل از ۱۳ جستار است که هر یک توسط نویسندگان مختلف نوشته شده و به شرح تجربه‌های زیسته‌شان از مواجهه با مراقبت پرداخته‌اند. در این روایت‌ها، نویسندگان گاه خود نقش مراقبت‌کننده را ایفا کرده‌اند و گاه به‌عنوان مراقبت‌شونده درگیر این تجربه شده‌اند. عنوان کتاب، «ما ایوب نبودیم»، به‌طور کنایی اشاره به این دارد که نویسندگان، با وجود تلاش‌های خود، هرگز به صبر و تحمل افسانه‌ای ایوب (شخصیت کتاب مقدس) دست نیافته‌اند. این عنوان نشان‌دهنده نگاه انسانی و واقعی به پیچیدگی‌های مراقبت است.

رشیدی با بیان اینکه این اثر قصد دارد که توجه مخاطبان را به موضوعی جلب کند که شاید در زندگی روزمره نادیده گرفته شود افزود: مراقبت از دیگران به‌عنوان یک وظیفه انسانی و اجتماعی. کتاب نشان می‌دهد که مراقبت می‌تواند راهی برای رشد شخصی و شناخت بهتر خود و دیگری باشد، هرچند که اغلب با چالش‌های عاطفی و جسمی همراه است. یکی از نکات برجسته کتاب، سبک نوشتاری متنوع و جذاب آن است. هر نویسنده با صدای خاص خود داستانش را بیان کرده و این تنوع باعث شده که کتاب، علی‌رغم موضوع واحد، از یکنواختی به‌دور باشد. زبان کتاب ساده و صمیمی است و خواننده را به‌راحتی درگیر روایت‌ها می‌کند.

فاطمه ستوده، نویسنده اثر نیز توضیحاتی را درباره روند تدوین کتاب ارائه کرد و گفت: ایده انتشار کتاب از دل گفت و گوی جمعی در انتشارات اطراف در آمد. ابتدا تصمیم گرفتیم درباره رنج، سوگ و فقدان کتابی را منتشر کنیم و در ادامه دیدیم مراقبت می تواند این موضوعات را نیز دربرگیرد.

وی ادامه داد: مراقبت درعین اینکه سوژه سختی بود ولی پرداختن به آن مهم بود. من با تک تک روایت های کتاب بی اغراق گریه کردم. گرچه روایت­ها حاوی درد و رنج است اما گویی یک امیدواری و شادی هم در آن بود. این تضاد البته شبیه ذات مفهوم مراقبت است یعنی در عین اینکه مراقبت شبیه زلزله است و ناگهان زندگی فرد را بهم می ریزد اما لذت مراقبت از دیگری هم برایمان وجود دارد.

وی افزود: سعی کردیم تنوع و تکثر سوژه ها را در کتاب در نظر بگیریم. ما در این کتاب روایت از والدینی داریم که فرزند اوتیسم یا سندروم داون دارند. همچنین فقط به سوژه هایی بسنده نکردیم که به مراقبت از انسان دیگری مرتبط است بلکه سوژه ای داریم درباره مراقبت از بلوط های زاگرس یا روایتی از جانبازی داریم که ۴۰ سال است نخوابیده و از شبهای دیگران مراقبت می کند.

به گفته ستوده، برخی از نویسندگان کتاب سابقه نویسندگی داشتند و برخی هم نه. گفتن و نوشتن از مراقبت برای این افراد بسیار سخت بود و یکی از نویسندگان می گفت این سخت ترین کاری بوده که با آن مواجه شده است.

وی عنوان کرد: در این کتاب روایت مادری داریم که فرزندخوانده دارد و کمتر این روایت دیده شده است. همچنین یکی از نویسنده های کتاب جنین انتقال داده و برای یک زن سخت است در این باره سخن بگوید اما در این کتاب این روایت مکتوب شده است.

ستوده گفت: کتاب به چاپ ششم رسیده و بازخوردهای بسیار خوبی داشتیم. من پس از اتمام کتاب صبورتر شدم و این بازخورد را از دیگران هم گرفتم چون گاهی می بینیم در برابر تلاش مراقبان چه قدر برخی از دغدغه های ما حالت فکاهی و دور از ذهن دارد.

نویسنده اثر بیان کرد: در روزگار فعلی مراقبت شغل نیست و حقوق و مزایا ندارد. مراقبت از مواظبت هم فراتر است و حد اعلای رسیدگی است و درونش استیصال است و گویی انسان راهی ندارد ولی همزمان یک نگاه رو به جلو دارد.

ستوده افزود: مرحله پروراندن سوژه  برای تدوین کتاب طولانی بود چون گاهی برخی نویسنده ها توان نوشتن نداشتند. از سوی دیگر ما در این کتاب سراغ سوژه های متنوعی رفتیم و به طور مثال با مراقب یوزپلنگ ایرانی گفت و گو کردیم. البته من فکر نمی کردم ایشان قبول کند ولی ایشان به سختی نوشت و حتی با یادآوری این موضوع پس از سه سال منقلب شد.

به گفته وی، سوژه های کتاب در یک مسیر قرار می گیرند و ما سعی کردیم سوژه را تراش و صیقل دهیم و می خواستیم متن ها عریان تر باشند و نویسنده با خودگشودگی بنویسد. به همین دلیل برخی از ادامه کار پشیمان شدند.

این نویسنده در پایان بیان کرد: محتوا بر فرم در این کتاب غلبه داشت و بر اساس آن نثر تغییر می کرد.  بسیاری از دوستانی که در این کتاب نوشته اند سابقه نویسندگی داشته اند و البته در شهرهای دیگر ساکن بودند بنابراین روایت ها فقط مختص تهران نیست.

در ادامه این نشست موسوی چلک؛ معاون سلامت اجتماعی بهزیستی کشور و رئیس انجمن مددکاری ایران که به عنوان منتقد در این جلسه حضور داشت با اشاره به جذابیت فردی و حرفه ای موضوع مراقبت گفت: در زمانه ای که کتاب کمتر خوانده می شود استقبال از این اثر بسیار مهم است و حتی می توان با معرفی این کتاب به جامعه انتظار افزایش استقبال را داشت.

وی ادامه داد: واژه مادریاب و مادرخوانده در ایران واژه نامانوسی است و پرداختن به این موضوعات در کتاب بسیار جالب بود. در برخی از روایت ها بغضی مرا فرا می گرفت چون حس کردم این کتاب به موضوعاتی می پردازد که اطراف ما هست ولی به آن توجه نمی کنیم.

معاون سلامت اجتماعی بهزیستی کشور افزود: من دوستی داشتم که تا ۱۰ شب کار می کرد و بعد پیش مادرش می رفت و تا دو صبح از او نگهداری می کرد. او می گفت نگاه مادرم مرا خوشحال می کرد. همچنین همسر جانبازی در استان شمال غربی کشور دیدم که مانند یک پروانه دور همسرش می چرخید می گفت اینکه وظیفه ام را در برابر او انجام می دهم مرا خوشحال می کند.

به گفته موسوی چلک، در کتاب روایتی می خوانیم از مادر و پدری که در عین شاغل بودن برای فرزند اوتیسم خود چیزی کم نگذاشتند و فرزندشان موسیقی می نواخت.

وی با بیان اینکه مراقبت محدودیت هایی را برای افراد ایجاد می کند گفت: با این وجود مهمترین ویژگی فرد مراقب صبوری است و به همین دلیل عنوان بسیار مناسبی برای کتاب انتخاب شده است.

منتقد نشست افزود: ما مددکاران اجتماعی همیشه این نگرانی را داریم که شاید وقتی در مطالبمان از نظریه های مددکاری اجتماعی می نویسیم، مخاطب نفهمد ما چه نوشته ایم؛ اما این کتاب ویژگی مهمی دارد و مطلب را ساده شرح می دهد و این نشان دهنده تسلط راویان روی مخاطب شناسی، مکاتب و نظریه ها و ... است. بنابراین انتقال مفاهیم اجتماعی در این اثر به سادگی رخ داده است.

 وی بیان کرد: حسینیه ارشاد، مسکن مهر و ... برای ما شناخته شده است و برای ارتباط مخاطب با کتاب اثرگذار است. برخی از اصطلاحات در کتاب نیز درباره موضوعی مفهوم سازی می کند و این نشان دهنده تسلط راویان است.

رئیس انجمن مددکاری ایران با بیان اینکه میراث شفاهی برای ما مهم است و در ذهنمان اطلاعات خوبی داریم اما آن را مکتوب نمی کنیم گفت: ما در انجمن مددکاری یک کتاب سه جلدی درباره خاطرات مددکاران اجتماعی داریم که گرچه در ابتدا برای آنها نگارش خاطرات سخت بود ولی نگارش آن کار بسیار مهمی بود.

وی با تاکید براینکه موضوع خود مراقبتی و مراقبت از مراقبین بسیار اهمیت دارد عنوان کرد: طی ۱۲ روز جنگ ایران با اسرائیل کسانی که فعال بودند نیاز به مشاور دارند. چون گاهی مراقب ما آنچه می کشد را نمی گوید. بنابراین مهارت مراقبت از مراقبین و خود مراقبتی بسیار مهم است و هر دو مکمل هم هست و از این جهت کتاب بسیار اهمیت دارد. این کتاب تلنگری برای ماست که به مراقبان و احساستشان اهمیت بدهیم.

موسوی چلک در ادامه توصیه هایی را برای ایامی که ایرانیان درگیر جنگ دوازده روزه بودند بیان کرد و گفت: باید از اخبار دوری کرد. فعالیت های گروهی در خانه انجام داد. همچنین بهتر است کودکان را در خانه تنها نگذاریم.

رئیس انجمن مددکاری ایران گفت: گاهی ما نمی دانیم باید چه کنیم و  استفاده از متخصصان در این حوزه مهم است به طور مثال شماره تلفن ۱۴۸۰ مشاوره تخصصی رایگان است و می توان از راهکارهای آنها استفاده کنیم.

وی متذکر شد: گاهی نیاز به مداخله جدی روان شناس نیاز است و اگر این کار را نکنیم آسیب هایش برای افراد بیشتر است. گاهی این مداخله ممکن است بستری شدن در مرکز بهداشتی باشد. بازی های گروهی را می توان دراین شرایط در خانه ها انجام داد.

معاون سلامت اجتماعی بهزیستی با بیان اینکه در جامعه بحران به ما بسیار نزدیک است و باید مهارت تاب آوری افزایش داد تاکید کرد: این مهارت به ما بسیار کمک می کند. حتی برخی مراقبین در شرایط بحرانی خودکشی می کنند و بنابراین باید بسیار مراقب این افراد بود. از سوی دیگر برخی از بچه ها قبل از ورود به بحران تجارب تلخ دارند و نیازمند مراقبت های بیشتر هستند.

چهل و هشتمین نشست نقد کتاب بزرگسال کتابخانه مرکزی پارک شهر با پرسش و پاسخ حاضران پیرامون کتاب «ما ایوب نبودیم»  و تقدیر از نویسنده و منتقد نشست عصر روز یکشنبه ۲۲ تیرماه به کار خود پایان داد.