به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ نشست تخصصی«حکمت، عقلانیت و مدارا در دیدگاه سعدی» عصر امروز ۱۸ اردیبهشت‌ماه در غرفه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سی و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ با حضور مهدی محبتی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات فارسی و زهیر توکلی، شاعر و نویسنده برگزار شد.

زهیرتوکلی، شاعر و نویسنده در ابتدای این نشست گفت: وقتی از حکمت صحبت می‌کنیم یعنی عقل و استدلال وجود دارد. کتاب مثنوی مولوی، فلسفی نیست اما در هیچ کتابی به اندازه مثنوی مولوی استدلال وجود ندارد. استدلال‌های این کتاب، مبتنی بر قیاس و منطق است اما ماده استدلال آن مبتنی بر ایمان و شهود و مبتنی بر یافت‌های آن حکیم است که اصطلاحا به آن «مواجیب» گفته می‌شود. حکیم چیزی را که یافته، مبنای استدلال هایش قرار می‌دهد و خیلی از اوقات آنچه یافته، نوعی نماد یا رمز است. برای فهم این موضوع، خواندن کتاب «رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی» را توصیه می‌کنم. حکیم چیزی را در عالم خیال دریافت کرده که حتی خودش هم نمی‌داند دقیقا چیست؛ اما می‌داند دامنه‌اش کجاست. ماده کار حکیم از عالم خیال دریافت شده و با این روایت رمزی، می‌خواهد چیزی را به ما منتقل کند.

وی تصریح کرد: گاهی وقت‌ها حکیم قصه را می‌گوید اما اصلاً مقصودش عنوان نمی‌کند. مولوی در غزلیات شمس، بیشتر اوقات رمزی صحبت می‌کند و تصویر خیالی را می‌سازد و رمز آن را باز نمی‌کند. به این مسئله «حکمت» می‌گویند که در ادبیات ما دامنه وسیعی دارد. محمل حکمت، غالباً شعر است و شعرای بزرگ ما، حکیم بودند و مواجیب خودشان را در شعر می‌ریختند. حالا ما می‌خواهیم بفهمیم چگونه می‌تواند با استفاده از حکمت، مدارا را یاد بگیریم؛ چرا که جامعه امروز ما، بیش از هر زمانی به فرهنگ مدارا نیاز دارد. برای این موضوع، باید ببینیم سعدی، مولوی و دیگر شاعران بزرگ ما، در این باره چه می‌گویند؛ چرا که ما اگر نتوانیم با نسل‌های جدید صحبت کنیم، هیچ چیزی از میراث ادبی برای آیندگان نمی‌ماند.

توکلی در پایان سخنان خود با بیان اینکه ما حتی نمی‌توانیم با بچه‌هایمان سر موضوعاتی که اختلاف داریم گفت‌وگو کنیم، افزود: این در حالی است که مدارا، یک مرحله بعد از گفت‌وگو است.

مهدی محبتی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات فارسی در ادامه این نشست، خاطرنشان کرد: «حکمت» در زبان عربی به معنی رام‌کردن اسب سرکش است. حکمت امری فلسفی نیست بلکه امری حجیم‌تر از فلسفه است. عقلانیت هم از عقل می‌آید و لغت عقل در عربی به معنای عقالی است که به پای شتر می‌بندند. «عقل» جلوی زیاده‌خواهی‌ها و نفسانیت انسان را می‌گیرد. کسی که بتواند زبان و حرکات خود را کنترل کند، می‌گویند عقل دارد یا عاقل است و چیزی خدادادی یا اکتسابی است. «مدارا» در زبان عرب به این معناست که وقتی می‌خواهند آهو را صید کنند، آرام آرام به سمتش می‌روند و برای نرم‌کردن شخص (که معمولاً دشمن است) به کار می‌رود.

وی همچنین، درباره حکمت سعدی اضافه کرد: سعدی در شعرهایش حکمت مردمی و حکمت تأملی را بیان کرده است و عاقلانه‌ترین نگاه را در ادبیات به زندگی دارد. در ادبیات، ۳ نگاه به زندگی داریم که شامل زندگی‌ستیزی، کاملا رو به زندگی بودن و بینابین این دو می‌شود که توصیه می‌کند نه از دنیا ببر و نه در آن غرق شو. مدارا مهم‌ترین اصل جهان‌بینی سعدی است و هیچ‌چیز در این جهان نیست که از دیدگاه سعدی مبتنی بر این اصل نباشد.