به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه های عمومی استان بوشهر، مراسم رونمایی از کتاب «مجموعه‌ اشعار علامه سیدعبدالله مجتهد بلادی بوشهری» تالیف بشیر علوی به همت اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان بوشهر و با حضور حیدر راهب، مدیرکل کتابخانه های عمومی استان، عبدالکریم مشایخی، رئیس بنیاد ایران شناسی شعبه بوشهر، رضا درویشی، رئیس دانشگاه فرهنگیان بوشهر و جمعی از نویسندگان و فرهیختگان در کتابخانه عمومی خلیج فارس برگزار شد.

حیدر راهب، مدیرکل کتابخانه های عمومی استان بوشهر در ابتدای این مراسم گفت: گردآوری اشعار علامه بلادی کار فاخر و ارزشمندی است که به سهم خودم از بشیر علوی به عنوان گردآورنده آن تقدیر و تشکر می کنم.

راهب افزود: با توجه به تجارب گذشته و تاثیرگذاری محافل ادبی، بنا داریم تا اینگونه محافل را در سایر شهرستان ها، در ۶۶ کتابخانه هدف استان برگزار کنیم و از این طریق اعلام  می کنیم آمادگی داریم تا از ظرفیت های موجود و مشاهیر فرهیخته و اهل ادب و فرهنگ استان بهره مند شویم.

بشیر علوی، نویسنده و گردآورنده این اثر در معرفی بیشتر این کار توضیح داد: این کتاب در پنج بخش تنظیم شده‌است؛ بخش اول، مقدمه و توضیحی ار اشعار علامه بلادی و زندگینامه ایشان و شناسنامه بلادی‌پژوهان؛ بخش دوم، منظومه کشکول‌الاشعار؛ بخش سوم، منظومه هدهدیه؛ بخش چهارم، منظومه طریق‌العشاق و بخش پنجم، اشعار پراکنده ایشان است.

وی ادامه داد: اشعار پراکنده آیت‌الله بلادی در روزنامه‌ها و آثار دانشمندان دوره خود و پراکنده در دیگر آثار خود ایشان بود که همه این اشعار به انضمام دیگر منظومه‌های علامه که همگی به دست خط مبارک خود ایشان در این مجموعه منتشر شده است.

علوی معدر ادامه با بیان اینکه هرچند آیت‌الله بلادی را نمی‌توانیم به عنوان شاعری حرفه‌ای قلمداد کنیم، خاطرنشان کرد: اشعار ایشان اندکی لغزش‌های عروضی و قافیه‌ای دارد، منتها این‌که مجتهدی بزرگ به امر شعر و سرایش علاقه نشان می‌دهد و اشعاری زیبا و ارزشمند از خود بر جای می‌گذارد، خود جای تقدیر دارد. زیباترین و کم‌لغزش‌ترین منظومه ایشان، منظومه «هدهدیه» است که در حقیقت سوگواره‌ای از همسر خود «بی‌بی زهرا» است که در رثای وی داد سخن داده و به زیبایی نیز از عهده این کار برآمده است.

وی یادآور شد: جمع‌آوری تاریخ استان و سرزمین که تاریخی واقعی و حقیقی است، خواه شعر باشد یا نثر، بر غنای فرهنگی یک قوم می‌افزاید و تاریخ فرهنگی آن قوم و سرزمین را زینت می‌بخشد. از این نظر، نشر آثار بزرگان ادبی و علمی بر ذخیره پرملات سرزمین ما خواهد افزود. برای حرکت روبه جلو ناگزیر از اتصال به پیشینه خود و شناخت آن هستیم. رها کردن گذشته و سنت خود، نمی‌تواند بهبودی در فرهنگ آینده ما ایجاد کند.

علوی تاکید کرد: شعر علامه بلادی نیز مانند دیگر آثار علمی ایشان، نظیر نجوم و کودک‌یاری و حکمت و فلسفه و .... ارزشمند و قابل دیدن و نشر است. جدای چند لغزش عروضی که در شعر ایشان وجود دارد، به نسبت دوره خود، شعرش ارزشمند و سترگ و خواندنی است و توانسته در شعر خود مباحث علمی و ارزش و به اضافه مباحث احساسی و عاطفی جا دهد.

عبدالکریم مشایخی، ئییس بنیاد ایران شناسی شعبه بوشهر به عنوان سخنران ویژه این برنامه بیان داشت: علامه بلادی یکی از موثرترین علمای جهان اسلام است که در عصر ناصرالدین‌شاه قاجار در خانواده‌ای متدین و اصیل متولد شده و خود ایشان در کتاب الابرار که مصطفی باباخانی آن را تصحیح کرده، به خانواده و زادگاه و اصالت خاندان خود اشاره‌ کرده است. این عالم بزرگ حکومت چهار شاه قاجار یعنی ناصرالدین‌شاه، مطفرالدین‌شاه، محمدعلی‌شاه و احمدشاه و همچنین سلطنت رضاشاه پهلوی را درک و تجربه کرده است.

مشایخی افزود: با این اوصاف او در سال‌هایی که نهضت مشروطه اتفاق افتاد، زیست کرده اما نسبت به این واقعه تاریخی موضع‌گیری مشخصی را از ایشان شاهد نیستیم، این در حالی است که این عالم نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی روزگار خود بی‌تفاوت نبوده‌است. او نسبت به ورود روس‌ها در سال ۱۳۳۰ به تبریز که شش سال پس از نهضت مشروطه و استبداد صغیر اتفاق افتاده، به دلیل جنایاتی که آن‌ها در تبریز و خراسان مرتکب می‌شوند، رساله جهادیه را می‌نویسد و خرید کالاهای روسی را در آن روزگار تحریم می‌کند و مطالبی را در تقبیح رفتار آن‌ها به نگارش در می‌آورد.

مشایخی در ادامه از برخی از کوتاهی‌های مدیران شهری در خصوص علامه مجتهد بلادی‌بوشهری گلایه کرد و گفت: اصلا در شأن علامه برجسته جهان اسلام نیست که یک خیابان پرت شهر که دو یا سه کیلومتر فقط طول آن است، به نام ایشان نامگذاری شده باشد. متاسفانه من بارها این گلایه را به شهرداری و مدیران شهری منتقل کرده‌ام که شما قدردان مشایخ تاریخ و ادبیات استان نیستید و در نام‌گذاری معابر به نام این بزرگان بسیار کج‌سلیقه‌ ظاهر شده‌اید.

وی ادامه داد: با وجود اینکه علامه بلادی بیش از ۷۰ اثر ارزشمند دارد؛ اما هنوز بسیاری از این آثار کپی هستند و متاسفانه اهتمامی برای چاپ مجدد این آثار از سوی مسئولان استان دیده نمی‌شود. این در حالی است که در خصوص مسائل مهم جامعه ایرانی و موضوعات دینی و سیاسی آثار قابل توجه و ارزشمندی را پدید آورده است. برای مثال، او در زمان رضاشاه به‌طور جامع به مسئله حجاب پرداخته که این موضوع، مسئله جامعه امروز ما هم شده است، همچنین علامه نوشته‌های عمیقی در اثبات حقانیت امامت امام علی(ع) دارد که هنوز مجالی برای انتشار نیافته‌اند.

مشایخی یادآور شد: علامه مجتهد بلادی از علمای استعمارستیز و ضداستبدادی بوده که در شناخت رضاشاه دچار اشتباه نشده و موضع‌گیری صحیح به سلطنت وی داشته است. همچنین همان‌طور که پیش از این اشاره کردم، او عالمی آگاه و حساس به مسائل روز بوده تا جایی که در جریان جنگ جهانی اول، به منطقه لیراوی رفته تا خوانین این منطقه را همراه با مبارزانی مثل رئیسعلی دلواری، شیخ حسین چاهکوتاهی و ... در نبرد با استعمار انگلیس کند.

رئیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه بوشهر تاکید کرد: ما برای خروج از وضعیتی که امروز در آن گرفتار شده‌ایم باید، مشایخ و بزرگانی مثل علامه مجتهد بلادی بوشهری‌ها را پاس بداریم و به نسل‌های جوان‌تر بشناسانیم.

سیدقاسم یاحسینی، نویسنده و مورخ نیز در بخش دیگری از این نشست بیان داشت: در سی و چند سال اخیر درباب زندگی، اندیشه، آثار و مبارزات سیاسی آیت‌الله سیدعبدالله مجتهد بلادی بوشهری کم سخن نگفته و کم کتاب منتشر نکرده‌ام. از این‌رو، خرسندم که تقریباً همه آثار سیاسی و مبارزاتی این روحانی مبارزه و ضداستعمار را در دهه‌های هفتاد و هشتاد قرن گذشته که بالغ بر ۱۵ عنوان کتاب است، تصحیح کرده و با مقدمه‌هایی به‌چاپ رسانده‌ام. همچنین مقالات متعددی درباره وی نوشته و ارائه کرده‎‌ام؛ اما تا امروز، بلادیِ شاعر، هرگز مَد نظرم نبوده است.

یاحسینی ادامه داد: هنگامی که مشغول تصحیح و شرح کتاب «لوایح و سوانح» ایشان بودم، شعری را که علیه شوریده شیرازی سروده و در کتابش ضبط کرده بود، خواندم و مدتی درباب آن تأمل کردم؛ اما این تأمل کوتاه‌مدت بود. حتی یادم است همان ایام تصمیم گرفتم مقاله‌ای درباب تحلیل این شعر بنویسم، ولی سی سال گذشت و هنوز ننوشته‌ام، واقعیت این است که من در بخش بزرگی از زندگی فکری‌ام، بیشتر دنبال برجسته‌سازی و معرفی آیت‌الله بلادیِ مبارز و ضدانگلیسی بودم تا بلادی شاعر.

به گفته وی، اما اکنون با گردآوری و انتشار کتاب «مجموعه اشعار سیدعبدالله مجتهد بلادی بوشهری» به‌کوشش و همت بشیر علوی، استاد دانشگاه، نویسنده و منتقد ادبی، سیمای ادبی و هنری آیت‌الله بلادی برایم پُررنگ شده است. چنانکه علوی در این اثر نشان داده، آیت‌الله بلادی شاعر چندان چیره‌دست و قوی نبوده و نتوانسته است دستاورد ادبی تازه، مستقل، برجسته و درخشانی به زبان فارسی ارائه دهد؛ اما ذوق شعری داشته که از ایام جوانی در او بوده و با مطالعه منابع و دیوان‌های شعری، این ذوق را به مرور زمان پخته و پرورش داده است.

یاحسینی سپس به سنخ‌شناسی و دسته‌بندی اشعار این عالم دینی و مجتهد برجسته که به همت بشیر علوی در کتاب مجموعه اشعار وی، صورت گرفته اشاره و آن‌ها را شامل اشعار مذهبی، اشعار اخلاقی، اشعاری در قالب پند و نصیحت، اشعار عاشقانه، اشعاری در هجو و نکوهش مخالفان، اشعار سیاسی و اشعار مبارزاتی اعلام کرد.

 یاحسینی ادامه داد: شاید تنها نوآوری آیت­‌الله سیدعبدالله بلادی در حوزه شعر، همین جسارت بلکه بی‌­پروایی او بوده باشد.

وی سپس به گرایش علامه بلادی به کشکول‌نویسی اشاره و تصریح کرد: مشخص است که آیت‌الله بلادی در سنین جوانی کتاب «کشکول» نوشتۀ شیخ‌بهایی را خوانده و به‌شدت تحت تأثیر او قرار گرفته‌است. بلادی نه‌تنها در حوالی انقلاب مشروطه، دو کتاب کشکول نوشت که جلد اول آن هم در همان ایام چاپ شد، بلکه در عنفوان جوانی به‌عبیر خودش کشکول الاشعاری داشته که از منظر روانشناسی فردی، تحول ادبی و درگ گفتمان حاکم بر یک طلبه تحصیل‌کرده نجف اشرف جالب و قابل تأمل است.

مصحح «لوایح و سوانح» ادامه داد: بلادی این کشکول را در سال ۱۳۱۳ هجری قمری به‌نگارش درآورده است. او متولد ۱۲۹۱هـ.ق است. بنابراین هنگام سرایش کشکول‌الاشعار، جوانی بیست و دو ساله بوده است؛ اما جالب است یک طلبه بیست و دو ساله، چنان اطمینان و اعتماد به‌نفسی داشته که به‌خود اجازه می‌داده دیگران را نصیحت کند، به‌شیاطین، اعلان جنگ دهد و بسان یک پیرمرد هفتادساله، دنیادیده و پُرتجربه، حرف بزند! آن هم با نظمی که البته دچار اشکالات فنی، وزنی و قافیه‌ای است!

پایان‌بخش این برنامه، رونمایی از کتاب «مجموعه‌اشعار علامه سیدعبدالله مجتهد بلادی بوشهری» تالیف بشیر علوی با حضور شماری از ادیبان و مسئولان فرهنگی هم‌استانی بود.