به گزارش روابط عمومی نهاد کتابخانههای عمومی کشور، هشتمین جلسه از سلسله نشستهای بررسی آثار خواندن با حضور کاظم حافظیان رضوی، پیشکسوت علم اطلاعات و دانششناسی؛ دکتر محسن حاجی زینالعابدینی، عضو هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، دکتر مصطفی امیدی، ویراستار علمی، دکتر محمد الهیاری، معاون توسعه کتابخانهها و کتابخوانی نهاد کتابخانههای عمومی کشور؛ امین متولیان، معاون برنامهریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات و جمعی از مدیران، دانشجویان و اعضا، سهشنبه ۲۶ بهمن ۹۵ در کتابخانه عمومی شهید باهنر تهران برگزار شد.
این نشست به نقد کتاب «بررسی وضعیت کتاب و کتابخوانی در جهان» مجموعهای یازدهجلدی به کوشش محمد الهیاری و حمید قبادیدانا، اختصاص داشت.
آگاهی از رفتار جوامع و خوانندگان در موضوع کتاب
در ابتدای این نشست محمد الهیاری، معاون توسعه کتابخانهها و کتابخوانی نهاد کتابخانههای عمومی کشور درباره دلایل تدوین این اثر با اشاره به سابقه فعالیت خود در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: بخش زیادی از وظیفه من در وزارت ارشاد مربوط به نمایشگاههای بینالمللی کتاب بود و با توجه به این مسئولیت، کمبود کتابهایی که اطلاعات مستند، علمی و قابل اتکایی از وضعیت کتابخوانی در کشورهای مختلف را ارائه دهند، احساس میشد.
وی افزود: حدود ۴ تا ۵ ماه برای انتخاب مقالاتی قابلاتکا و رسمی زمان صرف شد و تأکید ما بر استفاده از مقالات-علمی پژوهشی بود که توسط سازمانهای معتبر، تأیید و منتشرشده باشد.
معاون توسعه کتابخانهها و کتابخوانی نهاد کتابخانههای عمومی کشور افزود: غیر از منطقه آفریقا که در آن زمان اطلاعات معتبری از آن در دسترس نبود، درباره سایر مناطق جهان مانند شرق آسیا، اتحادیه اروپا، انگلستان و امریکا، مقالات معتبری را جمعآوری کردیم.
الهیاری ادامه داد: معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با معرفی افرادی که نام شان به عنوان مترجم در آثار ذکرشده، ما را در انتشار این اثر یاری کرد که پس از ترجمه و بازبینی اولیه، اثر را برای مراحل ویراستاری علمی به آقای امیدی سپردیم.
الهیاری تأکید کرد: آخرین مقالات منتشر شده در این کتاب در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ نوشتهشده و تا امروز حتماً مقالات کاملتری از اوضاع کتابخوانی در نقاط مختلف دنیا به رشته تحریر درآمده که لازم است ترجمه و منتشر شود.
وی تغییرات رفتاری در جوامع را نیازمند گذشت زمان و فرهنگسازی دانست و درباره این کتاب گفت: بررسی نوع رفتار مردم و دولت درباره موضوع کتاب و کتابخوانی و سیاستهای تشویقی، از موضوعات جالب حوزه کتاب است و آگاهی علاقهمندان از رفتار جوامع و خوانندگان درباره پدیده خواندن، یکی از دلایل جذابیت این کتاب به شمار میآید.
توجه به خواندن امر ارزشمندی است
در ادامه، دکتر محسن حاجی زینالعابدینی، عضو هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در معرفی مختصری از این کتاب گفت: جلد اول و دوم این مجموعه یازدهجلدی به وضعیت مطالعه در آمریکا اختصاص دارد. جلد اول به بررسی وضعیت مطالعه کودکان و نوجوانان در آمریکا میپردازد و جلد دوم به مهارتهای کتابخوانی دانشآموزان آمریکایی اختصاص دارد.
وی افزود: جلد سوم و چهارم و پنجم این کتاب به انگلستان اختصاص دارد که نشاندهنده وضعیت بهتر خواندن در این کشور نسبت به بقیه مناطق دنیا است. نگرش جوانان انگلیسی نسبت به مطالعه، پژوهشهایی درباره میزان و چگونگی کتابخوانی در کودکان و نوجوانان انگلیسی و قهرمانان مطالعه در مدارس انگلیس(طرح)، عادات مطالعه و خرید کتاب در انگلیس عنوان این بخشها است.
حاجی زینالعابدینی ادامه داد: جلد هفتم این مجموعه به شرق پرداخته و کتابخوانی در شهرهای چین، ارتقاء کیفی زندگی با مطالعه خانوادگی در تایلند و توسعه مطالعه والدین و کودک در یک جامعه محروم استرالیایی، عناوین سه مقاله جلد هفتم است. فصل هشتم نیز پژوهشهایی درباره مطالعه در کشورهایی مانند ایتالیا، اسپانیا، آلبانی و شیلی است. جلد نهم نیز کتابخوانی و مشارکتهای فرهنگی در کشورهای اروپایی، جلد دهم درباره اروپاییان جدید و فرهنگ و جلد یازدهم نیز به فرهنگ کتاب و کتابخوانی در روسیه اختصاص دارد.
عضو هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: در حال حاضر آفریقا، میزبان اتفاقات خوبی در حوزه کتاب مانند انتخاب پایتخت جهانی کتاب و برگزاری دو دوره ایفلا بوده است و مقالات و پژوهشهای خوبی در این زمینه وجود دارد که میتواند این مجموعه را تکمیل کند.
این استاد دانشگاه افزود: یکی از ویژگیهای جالب این پژوهشها، ارائه نگاهی کلینگر نسبت به مسائل، ضمن حفظ دقت در جزئیات است و این اصل برای شناخت وضعیت یک پدیده بسیار اهمیت دارد. مهم است که بدانیم اسکلت و کلیت خواندن در کشوری مانند انگلستان چگونه است و چه مصادیقی دارد.
وی افزود: در کشور ما در سالهای اخیر توجه به خواندن افزایشیافته و برگزاری جلساتی مانند: آثار خواندن، نشستهای کتابخوان، جشنواره مروجان کتابخوانی، انتخاب پایتخت کتاب ایران و روستاهای دوستدار کتاب، باشگاههای کتابخوانی و... بخشی از فعالیتهای ما در این زمینه است.
حاجی زینالعابدینی تأکید کرد: توجه به خواندن، امری ارزشمند است اما تنها با برگزاری جشنواره و جلسه نمیتوانیم آگاهی را در ذهن مردم شکل دهیم؛ بلکه برای این هدف باید مکانیسم درونی خواندن در جامعه نهادینه شود. خواندن باید هدفگذاری صحیحی داشته باشد و بهعنوان رفتار و عادت در خانوادهها نهادینه شود.
وی افزود: این جلسات و نشستها باید به سمتی پیش رود که مردم را به خواندن متمایل کند. زمانی که بیاموزیم، خواندن مانند آب و غذا برای ادامه حیات ضروری است، از آن دست نمیکشیم. اگر برای حیات جسمی به غذا نیاز داریم، باید روحمان را نیز بهوسیله کلمات منسجمی که از مطالعه کتابها حاصل میشود، تغذیه کنیم.
این پژوهشگر با انتقاد از اغتشاش و آلودگی حاصل از پراکنده خوانی که بهواسطه ابزارهایی مانند فضای مجازی به وجود آمده است گفت: این نوع خواندن بهجایی ختم نمیشود. همچنین خواندنی که نقش آن در اجتماع و رفتار وزندگی روزمره مردم، روشن نباشد، خواندن اثربخشی نخواهد بود.
این استاد دانشگاه «بررسی وضعیت کتاب و کتابخوانی در جهان» را مجموعهای منسجم و ارزشمند دانست و ادامه داد: در بخشهایی از کتاب شاهد نبود تعادل هستیم چراکه هفت جلد از این مجموعه یازدهجلدی به اروپا اختصاص دارد و آسیا و شرق در دو جلد و بهشکلی کلی، مطرحشده است و بهتر است در ویرایشهای بعدی در حفظ این تعادل، دقت شود.
وی افزود: افزودن یک جلد دیگر به این مجموعه باهدف بررسی وضعیت کتاب و خواندن در ایران، ارزش این مجموعه را بیشتر خواهد کرد چراکه ارائه یک سند از این موضوع ضمن اهمیت آن در بهبود روند امور داخلی کتاب، در مجامع بینالمللی نیز انعکاس خوبی خواهد داشت.
امیدی، ویراستار علمی در بخش دیگری از این نشست درباره این مجموعه گفت: این مجموعه در زمان انتشار بهنوعی پاسخگوی پرسشهای جامعه در این زمینه بود. در آن سالها یکی از مسائل و پرسشها، بحث سرانه مطالعه در کشور ما بود و پاسخ مسئولان به آن با توجه به جایگاههای مختلف، متفاوت مینمود.
وی افزود: برای افزایش مطالعه در جامعه، ناگزیر به استفاده از تجربیات دیگران هستیم و این مجموعه با بررسی خواندن در برخی مناطق جهان گامی مؤثر در جهت رسیدن به این هدف است.
وی ارتقاء سطح مطالعه را از برنامههای محوری جوامعی دانست که به رشد و توسعه میاندیشند و افزود: رشد کتاب و کتابخوانی در جوامع به عوامل زیادی وابسته است. بخشی از این روند، مربوط به ساختار اداری کشور و مسئولان است و بخشی دیگر بر عهده به نویسندگان، کتابداران و... است که وظیفه فرهنگسازی در جامعه را برعهده دارند.
معاون اداره کل آسیا و اقیانوسیه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی درباره فعالیتهایی که با محوریت رشد مطالعه در کشور انجام میشود، گفت: نهضت مطالعه مفید از برنامههای مطالعه محور است که توسط نهاد کتابخانههای عمومی کشور راهاندازی شد چراکه خواندن هر کتاب با هر موضوعی، مطالعه مفید محسوب نمیشود، برخی از کتابها مضر هستند و میتوانند خواننده را منحرف کنند.
وی با اشاره به اهمیت وجود سیر مطالعاتی در روند خواندن افزود: معرفی مجموعهای از آثار خواندنی توسط برنامهریزان فرهنگی و خانوادهها با توجه به علاقه و سواد فرزندان در مقاطع مختلف نیز نقش زیادی در توسعه کتابخوانی خواهد داشت.
گفتنی است، پرسش شرکتکنندگان از کارشناسان برنامه و پاسخگویی آنان، یکی از بخشهای جالب هشتمین جلسه از سلسله نشستهای بررسی آثار خواندن بود.